VIÊM PHẾ QUẢN LÀ GÌ? NGUYÊN NHÂN, TRIỆU CHỨNG VÀ CÁCH ĐIỀU TRỊ

1. Viêm phế quản là gì?

Viêm phế quản là tình trạng viêm nhiễm xảy ra tại niêm mạc ống phế quản – những đường ống dẫn khí từ khí quản vào phổi. Khi lớp niêm mạc này bị viêm, nó trở nên sưng tấy và tiết nhiều dịch nhầy, khiến đường thở bị hẹp lại, gây khó khăn cho việc lưu thông không khí.
Viêm phế quản được chia thành 2 loại chính:

• Viêm phế quản cấp tính: thường do virus hoặc vi khuẩn gây ra. Bệnh thường diễn ra trong thời gian ngắn (vài ngày đến vài tuần) và có thể tự khỏi nếu được chăm sóc tốt.
• Viêm phế quản mãn tính: xảy ra do kích thích lâu dài từ các yếu tố môi trường như khói thuốc lá, ô nhiễm không khí. Thường gặp ở những người hút thuốc hoặc làm việc trong môi trường nhiều khói bụi, hóa chất và thường kéo dài trên 3 tháng mỗi năm và có xu hướng tái phát nhiều lần.
• Viêm phế quản mãn tính là một phần của nhóm bệnh lý gọi là bệnh phổi tắc nghẽn mãn tính (COPD) – một tình trạng nguy hiểm có thể ảnh hưởng lâu dài đến sức khỏe hô hấp.

2. Nguyên nhân gây viêm phế quản

• Nhiễm trùng đường hô hấp:
  • Virus là nguyên nhân chính gây viêm phế quản cấp tính. Các loại virus thường gặp như virus cúm, virus cảm lạnh (Rhinovirus), virus hợp bào hô hấp (RSV).
  • Một số trường hợp viêm phế quản do vi khuẩn như Mycoplasma pneumoniae hoặc Bordetella pertussis (gây ho gà).
• Hít phải chất kích thích:
  • Khói thuốc lá là yếu tố hàng đầu gây viêm phế quản mãn tính và bệnh phổi tắc nghẽn mãn tính (COPD)
  • Ô nhiễm không khí như khí thải công nghiệp, bụi mịn PM2.5, khí độc hại như SO2, NO2
  • Những người làm việc trong môi trường tiếp xúc nhiều với hóa chất hoặc khói bụi (như công nhân nhà máy, thợ hàn) có nguy cơ cao bị viêm phế quản mãn tính.
• Dị ứng và các yếu tố kích thích khác:
  • Phấn hoa, lông thú cưng, bụi nhà cũng có thể gây kích ứng đường hô hấp, dẫn đến viêm phế quản, đặc biệt ở những người có cơ địa dị ứng hoặc hen suyễn.
• Yếu tố thời tiết và khí hậu
  • Thời tiết se lạnh, khô hoặc thay đổi đột ngột có thể làm suy giảm sức đề kháng, tạo điều kiện cho virus, vi khuẩn tấn công đường hô hấp.
  • Những người sống ở nơi có độ ẩm cao hoặc ô nhiễm không khí thường xuyên cũng dễ mắc bệnh hơn.
• Hệ miễn dịch suy yếu: Trẻ em, người cao tuổi, hoặc những người có bệnh lý nền làm suy yếu hệ miễn dịch (như bệnh nhân HIV/AIDS, ung thư, tiểu đường) dễ bị viêm phế quản khi tiếp xúc với các tác nhân gây bệnh.

3. Triệu chứng

• Ho dai dẳng: Ho có đờm trong suốt, màu vàng hoặc xanh nếu có nhiễm trùng. Ho khan thường gặp ở giai đoạn đầu hoặc khi bệnh nhẹ. Ho dai dẳng thường kéo dài nhiều ngày, đôi khi lên đến vài tuần.
• Khó thở và tức ngực: người bệnh có cảm giác khó thở, đặc biệt khi vận động hoặc hít thở sâu. Tức ngực hoặc cảm giác mệt mỏi, uể oải do cơ thể phải chống lại nhiễm trùng.
• Khò khè khi thở: tiếng khò khè hoặc rít khi thở ra, do luồng khí gặp khó khăn khi đi qua đường thở bị viêm. Triệu chứng này thường gặp hơn ở người bị viêm phế quản mãn tính hoặc có bệnh lý nền như hen suyễn.
• Chảy nước mũi và đau họng: thường xuất hiện ở giai đoạn đầu của viêm phế quản cấp tính do nhiễm virus. Đau họng là kết quả của việc ho nhiều và nhiễm trùng đường hô hấp trên lan xuống phế quản.
• Cảm giác đau nhức cơ bắp, đau đầu, mất sức có thể xảy ra khi viêm phế quản đi kèm với nhiễm trùng toàn thân.

4. Cách điều trị viêm phế quản

• Viêm phế quản cấp tính thường do virus gây ra và có thể tự khỏi sau vài tuần nếu được chăm sóc đúng cách. Phương pháp điều trị chủ yếu bao gồm nghỉ ngơi đầy đủ, uống nhiều nước để làm loãng đờm, sử dụng thuốc hạ sốt và giảm đau như Paracetamol khi cần thiết. Ngoài ra, xông hơi với nước ấm hoặc dùng máy tạo độ ẩm giúp giảm kích thích ho và khó thở. Kháng sinh chỉ được dùng khi có dấu hiệu nhiễm khuẩn rõ ràng và theo chỉ định của bác sĩ.
• Đối với bệnh viêm phế quản mãn tính, điều trị tập trung vào việc giảm triệu chứng và ngăn ngừa tái phát. Người bệnh cần sử dụng thuốc giãn phế quản để mở rộng đường thở, thuốc corticosteroid để giảm viêm (theo chỉ định của bác sĩ), và liệu pháp oxy nếu có suy hô hấp. Việc bỏ thuốc lá, tránh tiếp xúc với khói bụi, ô nhiễm duy trì lối sống lành mạnh rất quan trọng để kiểm soát bệnh. Nếu các triệu chứng nặng như khó thở, sốt cao kéo dài, ho dai dẳng hoặc đờm đổi màu xuất hiện, người bệnh cần đến gặp bác sĩ ngay.

5. Biện pháp phòng ngừa viêm phế quản

• Tránh xa khỏi thuốc lá và môi trường ô nhiễm
• Tăng cường sức đề kháng bằng cách tập thể dục và ăn uống lành mạnh
• Tiêm phòng cúm hàng năm để giảm nguy cơ mắc các bệnh hô hấp
• Đeo khẩu trang khi ra ngoài, đặc biệt ở nơi đông người hoặc ô nhiễm.

Viêm phế quản là bệnh lý thường gặp, nhưng nếu không điều trị đúng cách có thể dẫn đến biến chứng nguy hiểm. Khi có triệu chứng kéo dài, người bệnh nên tìm bác sĩ để được chẩn đoán và điều trị kịp thời.