Dị ứng

DỊ ỨNG VỚI GLUTEN LÀ GÌ? CÓ NÊN ĂN THỰC PHẨM KHÔNG CHỨA GLUTEN?

1% dân số thế giới được chẩn đoán mắc bệnh dị ứng Gluten và người bệnh phải tránh những thực phẩm có chứa gluten để bảo vệ sức khỏe của mình.

Dị ứng Gluten là căn bệnh khá hiếm gặp, bệnh này xảy ra khi người bệnh tiêu thụ một số loại thực phẩm mà cơ thể họ không thể hấp thu.

Hiện chưa có loại thuốc nào đặc trị được tình trạng này, để tránh mắc bệnh, người bị bệnh dị ứng cơ địa, người nhạy cảm với các loại thực phẩm cần hiểu rõ bản chất của dị ứng Gluten cũng như những thực phẩm mà họ nên tránh xa.

Gluten và dị ứng Gluten là gì?

Gluten là tên gọi chung của các loại protein có trong lúa mì, lúa mạch đen, tiểu hắc mạch, hắc mạch, lúa mạc… Gluten hoạt động như một chất kết dính thức ăn giúp chúng trì được dình dạng vốn có. Gluten có thể tìm thấy trong nhiều loại thực phẩm, kể cả những loại thực phẩm mà bạn không ngờ tới.

Dị ứng Gluten được hiểu là cơ thể người bệnh không dung nạp Gluten, lúc này khi ăn thực phẩm chứa Gluten thì hệ thống miễn dịch sẽ sản sinh ra chất tấn công vào ruột non để ngăn không cho cơ thể thấp thu các chất dinh dưỡng, tạo nên phản ứng dị ứng. Với những người bị dị ứng Gluten khi ăn thực phẩm chứa chất này sẽ có các dấu hiệu như bệnh dị ứng ban đỏ, sưng phù, sốt, ngứa ngáy…

Những thực phẩm mà người bị dị ứng Gluten không nên ăn

Sau đây là danh sách những loại thực phẩm, món ăn mà bạn nên xem xét cẩn thận trước khi dùng.

• Bánh mỳ
  Bánh mỳ được làm từ bột mỳ có chứa Gluten nên khi ăn các loại bánh mỳ truyền thống, bánh mỳ sandwick, bánh ngọt đều có nguy cơ bị dị ứng.
• Soup
  Rất nhiều công thức nấu soup cho thêm một hỗn hợp bột và chất béo để món ăn trở nên sánh đặc và ngon miệng hơn. Hầu hết các món súp có khả năng chứa thêm bột mì, bột năng hoặc bột bắp và chắc chắn rằng chúng không thích hợp cho những người bị dị ứng với Gluten.
• Các loại mỳ
  Chúng ta có thể nhận ra rằng mỳ là loại thực phẩm làm từ bột mỳ bất kể đó là loại mỳ sợi Việt Nam, mỳ ống của Ý, mỳ udon của Nhật Bản… nên khi bạn bị dị ứng gluten thì đây là món ăn bạn phải xóa bỏ ngay ra khỏi khẩu phần của mình.
• Bia
  Là một loại đồ uống nhưng bia vẫn có chứa Gluten bởi vì thành phần làm ra chúng chính là từ lúa mạch được lên men. Dù trong quá trì sản xuất có sự thay đổi về chất nhưng thành phần gluten sót lại vẫn là điều rất đáng lưu ý.
• Thịt
  Hambuger, thịt viên, xúc xích là những sản phẩm làm từ thịt có chứa nhiều Gluten.
• Thực phẩm Châu Á
  Nhiều tại các nhà hàng Châu Á có thể gây nguy hiểm cho những người bị dị ứng gluten, dù bề ngoài chúng chỉ là những món ăn chứa thịt, gạo và rau quả. Nhưng ẩn sâu bên trong, hầu hết các món ăn Châu Á sử dụng những gia vị như dầu hào, nước tương và nước sốt đậu có chứa thành phần từ lúa mì.
  Thực phẩm Châu Á đa số dùng các loại gia vị có chứa Gluten
• Khoai tây chiên kiểu Pháp
  Nhiều người cho rằng khoai tây chiên kiểu Pháp đơn thuần chỉ là lát khoai tây chiên ngập trong dầu. Nhưng trong một số trường hợp, khoai tây chiên phục vụ tại các nhà hàng, các quán ăn nhanh hoặc bán đông lạnh đã được bọc trong một lớp bột mì để làm cho khoai tây nhanh chín.
• Nước ngọt và các chất làm ngọt
  Chất làm ngọt nhân tạo aspartame trong các đồ uống bạn thấy hằng ngày được công nhận là một trong những nguyên nhân gây ra bệnh không dung nạp Gluten từ đó dẫn đến các chứng dị ứng.

Vì Gluten có mặt trong rất nhiều thực phẩm, món ăn khác nhau nên những người bị dị ứng Gluten nên tìm hiểu kĩ càng, đọc bảng thành phần trước khi mua sản phẩm cũng như tham khảo ý kiến bác sĩ về chế độ ăn hằng ngày.

Gợi ý thực phẩm không chứa gluten tự nhiên

• Gạo, khoai, ngô, yến mạch nguyên chất (không pha lẫn lúa mì)
• Trứng, thịt, cá, hải sản tươi
• Rau củ quả, các loại đậu
• Sữa, sữa chua không hương liệu
• Sản phẩm được dán nhãn “Gluten-free” (Không chứa gluten)

CÁC CHẤT GÂY DỊ ỨNG PHỔ BIẾN TRONG THỰC PHẨM

Dưới đây là những nhóm chất và thành phần thực phẩm thường gây dị ứng nhất, đã được các tổ chức y tế công nhận (như WHO, FDA):

1. Protein trong sữa bò

• Ai dễ dị ứng: Chủ yếu là trẻ em dưới 3 tuổi.
• Triệu chứng: Nôn trớ, tiêu chảy, chướng bụng, nổi ban hoặc khò khè sau khi uống sữa.
• Lưu ý: Cần phân biệt dị ứng sữa bò và bất dung nạp lactose – hai tình trạng khác nhau.

2. Đậu phộng (lạc)

• Là một trong những nguyên nhân hàng đầu gây sốc phản vệ.
• Rất dễ bị nhầm lẫn vì đậu phộng có mặt trong nhiều loại bánh kẹo, bơ thực vật, ngũ cốc hoặc nước sốt.
• Người dị ứng nên tránh tuyệt đối, kể cả tiếp xúc qua da hoặc đường hô hấp (hít phải bột đậu phộng).

3. Hải sản (tôm, cua, sò, mực)

• Gây dị ứng mạnh do chứa nhiều protein lạ và dễ biến chất khi bảo quản không đúng cách.
• Người dị ứng có thể gặp phản ứng ngay khi ăn hoặc chỉ ngửi mùi nấu nướng.
• Triệu chứng phổ biến: Ngứa cổ họng, nổi mẩn, tiêu chảy, tức ngực, khó thở.

4. Trứng (đặc biệt là lòng trắng)

• Protein trong lòng trắng trứng như ovalbumin có thể gây phản ứng ở một số người.
• Thường gặp ở trẻ nhỏ, nhưng cũng có thể kéo dài đến tuổi trưởng thành.
• Trứng có thể “ẩn mình” trong các món như bánh ngọt, sốt mayonnaise, mì trứng…

5. Các loại hạt cây (hạnh nhân, hạt điều, óc chó…)

• Dị ứng các loại hạt cũng rất nguy hiểm và thường kéo dài suốt đời.
• Chúng có mặt trong rất nhiều sản phẩm như sô-cô-la, bánh quy, granola, sữa hạt.
• Phản ứng có thể nghiêm trọng như sốc phản vệ dù chỉ ăn một lượng nhỏ.

6. Đậu nành

• Là nguyên liệu quen thuộc trong đậu hũ, sữa đậu nành, nước tương…
• Dị ứng đậu nành thường xuất hiện ở trẻ em, song nhiều trường hợp vẫn kéo dài đến khi trưởng thành.

7. Lúa mì (gluten)

• Gây dị ứng hoặc không dung nạp, đặc biệt với người bị bệnh celiac.
• Gluten có trong bánh mì, mì ống, bột mì, một số loại nước sốt.
• Người bị dị ứng cần dùng sản phẩm “gluten-free” (không chứa gluten).

8. Chất phụ gia: Sulfites và phẩm màu

• Sulfites được dùng trong bảo quản thực phẩm như trái cây khô, rượu vang, nước chanh đóng chai.
• Một số người có thể phản ứng với các chất này qua triệu chứng hen suyễn, đau đầu hoặc phát ban.
• Ngoài ra, phẩm màu nhân tạo cũng có thể gây phản ứng ở người nhạy cảm.

Tại sao cơ thể lại dị ứng?

Không phải ai cũng dị ứng thực phẩm. Yếu tố cơ địa đóng vai trò chính:

• Di truyền: Nếu cha mẹ bị dị ứng thì con có nguy cơ cao hơn.
• Rối loạn miễn dịch: Khi hệ miễn dịch nhận nhầm chất là “kẻ thù” dù nó vốn vô hại.
• Rối loạn tiêu hóa: Hệ tiêu hóa yếu khiến khả năng dung nạp protein lạ kém đi.
• Tiếp xúc quá sớm hoặc quá muộn với một số loại thực phẩm cũng làm tăng nguy cơ dị ứng.

Phòng tránh và xử lý

1. Đọc kỹ nhãn thực phẩm: Với người dị ứng, đọc thành phần là việc không thể bỏ qua.
2. Thăm khám chuyên khoa dị ứng: Xét nghiệm máu hoặc test da giúp xác định chính xác chất gây dị ứng.
3. Mang theo thuốc chống dị ứng: Như thuốc kháng histamin hoặc bút tiêm adrenaline (EpiPen) nếu từng bị sốc phản vệ.
4. Cảnh báo người thân và thầy cô: Với trẻ em, cần đảm bảo rằng mọi người xung quanh đều biết và đề phòng.

Kết luận: Hiểu rõ các chất gây dị ứng trong thực phẩm là bước đầu tiên để bạn và người thân ăn uống một cách an toàn. Dị ứng thực phẩm không thể coi thường, nhưng hoàn toàn có thể kiểm soát tốt nếu biết tránh đúng và xử lý kịp thời. Hãy chủ động bảo vệ sức khỏe từ những điều nhỏ nhất như kiểm tra thành phần món ăn, giữ gìn vệ sinh và lắng nghe cơ thể mỗi ngày.

VIÊM MŨI DỊ ỨNG – HIỂU ĐỂ SỐNG DỄ THỞ HƠN

Bạn có thường xuyên hắt hơi vào buổi sáng, nghẹt mũi cả ngày, hoặc chảy nước mũi không dứt mỗi khi thay đổi thời tiết? Bạn có thấy mũi bị ngứa ngáy, khó thở khi tiếp xúc với bụi, phấn hoa hay lông thú? Nếu có, rất có thể bạn đang mắc viêm mũi dị ứng – một căn bệnh tuy không nguy hiểm đến tính mạng nhưng lại ảnh hưởng rất nhiều đến chất lượng cuộc sống.

Viêm mũi dị ứng là gì?

Viêm mũi dị ứng là một phản ứng quá mức của hệ miễn dịch khi mũi tiếp xúc với các dị nguyên (tác nhân gây dị ứng) như phấn hoa, bụi nhà, lông động vật, nấm mốc hay thậm chí là thay đổi thời tiết. Khi đó, cơ thể sẽ giải phóng ra các chất gây viêm như histamin, làm xuất hiện các triệu chứng nghẹt mũi, chảy nước mũi, hắt hơi liên tục, ngứa mũi.

Viêm mũi dị ứng có thể xảy ra quanh năm (dạng dai dẳng) hoặc theo mùa (khi có nhiều phấn hoa hoặc thay đổi thời tiết). Dù ở dạng nào thì bệnh cũng làm suy giảm khả năng hô hấp, gây khó chịu kéo dài và ảnh hưởng đến sinh hoạt, học tập, công việc.

Các triệu chứng phổ biến

• Hắt hơi liên tục, đặc biệt là vào sáng sớm hoặc khi thay đổi nhiệt độ môi trường.
• Ngứa mũi, ngứa họng, ngứa mắt.
• Chảy nước mũi trong, loãng như nước, khác với dịch mũi đục khi bị cảm cúm.
• Nghẹt mũi một hoặc cả hai bên, khiến bạn phải thở bằng miệng.
• Mệt mỏi, mất tập trung, ngủ không ngon do nghẹt mũi về đêm.
• Một số trường hợp có thể bị viêm xoang, viêm tai giữa nếu không điều trị đúng cách.

Nguyên nhân gây viêm mũi dị ứng

• Bụi nhà, mạt bụi, nấm mốc
• Phấn hoa, cỏ dại, cây cối
• Lông chó, mèo, chim
• Khói thuốc lá, khói xe
• Thay đổi thời tiết đột ngột
• Mùi hóa chất, nước hoa, chất tẩy rửa
• Dị ứng thực phẩm (ít gặp)

Ngoài ra, yếu tố di truyền cũng đóng vai trò quan trọng. Nếu bố mẹ có tiền sử dị ứng, hen suyễn, chàm da… thì con cái có nguy cơ cao hơn.

Viêm mũi dị ứng có nguy hiểm không?

Viêm mũi dị ứng không gây tử vong, nhưng nếu không kiểm soát tốt, bệnh có thể gây ra nhiều hậu quả như:

• Mất ngủ kéo dài, mệt mỏi, kém tập trung, suy giảm trí nhớ.
• Giảm hiệu suất học tập – làm việc, ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống.
• Dễ dẫn đến viêm xoang, viêm tai giữa, hen phế quản.
• Ở trẻ nhỏ, bệnh có thể ảnh hưởng đến phát triển thể chất và trí tuệ, tăng nguy cơ hen suyễn trong tương lai.

Cách điều trị và phòng ngừa hiệu quả

1. Tránh tiếp xúc với dị nguyên

• Giữ nhà cửa sạch sẽ, thông thoáng, hạn chế nấm mốc, bụi bặm.
• Giặt ga giường, chăn mền, rèm cửa thường xuyên, tránh tích tụ mạt bụi.
• Hạn chế nuôi thú cưng nếu đã xác định dị ứng với lông động vật.
• Tránh mở cửa sổ vào những ngày nhiều phấn hoa hoặc khi có gió lớn.
• Sử dụng khẩu trang, máy lọc không khí để giảm tiếp xúc với bụi và khí ô nhiễm.

2. Sử dụng thuốc theo chỉ định

• Thuốc kháng histamin giúp giảm nhanh triệu chứng hắt hơi, ngứa mũi.
• Thuốc xịt mũi chứa corticoid được dùng để chống viêm, giảm nghẹt mũi (dùng ngắn hạn, theo chỉ định bác sĩ).
• Với trường hợp nặng, bác sĩ có thể chỉ định liệu pháp miễn dịch – đưa vào cơ thể lượng nhỏ chất gây dị ứng để giúp cơ thể dần thích nghi.

3. Tăng cường sức đề kháng

• Ăn uống đủ chất, bổ sung vitamin C, D, kẽm để hỗ trợ hệ miễn dịch.
• Tập thể dục thường xuyên, ngủ đủ giấc, tránh stress kéo dài.

Viêm mũi dị ứng ở trẻ em: Cần đặc biệt quan tâm

Trẻ nhỏ dễ bị viêm mũi dị ứng nhưng lại khó tự mô tả triệu chứng. Phụ huynh nên để ý các dấu hiệu như trẻ thường xuyên hắt hơi, dụi mũi, ngáy khi ngủ, mệt mỏi, kém tập trung.

Nếu phát hiện sớm và can thiệp đúng cách, bệnh có thể kiểm soát được, giúp trẻ phát triển bình thường, không bị ảnh hưởng đến học tập hay sinh hoạt.