Kiểm soát đường huyết

GIẤC NGỦ VÀ ĐƯỜNG HUYẾT: MỐI LIÊN HỆ ÍT AI BIẾT

Vì sao giấc ngủ quan trọng đối với người bị tiểu đường?

Giấc ngủ là một phần không thể thiếu giúp cơ thể hồi phục và duy trì chức năng sinh lý ổn định. Với người mắc bệnh tiểu đường, giấc ngủ còn có vai trò đặc biệt trong việc điều hòa lượng đường trong máu.

Trong khi ngủ, cơ thể điều chỉnh hormone insulin – hormone quan trọng giúp vận chuyển glucose từ máu vào tế bào. Nếu giấc ngủ không đủ hoặc kém chất lượng, sự điều hòa insulin sẽ bị gián đoạn, làm tăng nguy cơ đường huyết tăng cao vào sáng hôm sau.

Một giấc ngủ tốt không chỉ giúp cải thiện tâm trạng, tinh thần mà còn hỗ trợ hệ miễn dịch, làm chậm quá trình lão hóa và giúp cơ thể kiểm soát đường huyết hiệu quả hơn.

Ngủ ít có thể khiến đường huyết tăng cao

Các nghiên cứu chỉ ra rằng ngủ ít hơn 6 giờ mỗi đêm trong thời gian dài có thể làm tăng nguy cơ kháng insulin – tình trạng cơ thể không phản ứng tốt với insulin – từ đó dẫn đến lượng đường trong máu tăng cao. Khi thiếu ngủ, cơ thể cũng sản sinh nhiều hormone cortisol (hormone căng thẳng), làm tăng lượng đường huyết tự nhiên.

Ngoài ra, người thiếu ngủ thường cảm thấy đói nhanh hơn và có xu hướng lựa chọn các thực phẩm chứa nhiều đường, tinh bột để cung cấp năng lượng nhanh. Điều này khiến lượng đường trong máu tăng vọt, đặc biệt vào buổi tối hoặc sáng sớm hôm sau.

Đường huyết cao cũng làm giấc ngủ trở nên khó khăn

Ngược lại, khi lượng đường trong máu cao vào ban đêm, cơ thể dễ gặp phải các triệu chứng như khát nước, tiểu đêm, cảm giác bồn chồn hoặc nóng bừng, khiến người bệnh khó đi vào giấc ngủ hoặc ngủ không sâu. Với những người đường huyết quá thấp trong khi ngủ, có thể gặp tình trạng đổ mồ hôi lạnh, run tay chân, đau đầu, khiến họ tỉnh giấc đột ngột giữa đêm.

Tình trạng này nếu kéo dài sẽ gây rối loạn chu kỳ giấc ngủ và tạo nên vòng luẩn quẩn: đường huyết bất ổn → ngủ kém → điều hòa đường huyết kém hơn → triệu chứng ngày càng nghiêm trọng hơn.

Những dấu hiệu cho thấy giấc ngủ ảnh hưởng đến đường huyết

Người bệnh tiểu đường nên đặc biệt chú ý nếu thường xuyên gặp các dấu hiệu sau:

• Buổi sáng dậy mệt mỏi, thiếu năng lượng dù ngủ đủ thời gian
• Chỉ số đường huyết buổi sáng cao bất thường
• Khó đi vào giấc ngủ hoặc hay tỉnh giữa đêm
• Tiểu đêm nhiều lần
• Cảm giác khát nước, khô miệng khi thức dậy

Các dấu hiệu này cho thấy giấc ngủ có thể đang bị ảnh hưởng bởi tình trạng đường huyết, hoặc ngược lại, giấc ngủ không tốt đang làm đường huyết khó kiểm soát hơn.

Làm sao để cải thiện chất lượng giấc ngủ, ổn định đường huyết?

Để giúp ngủ ngon hơn và hỗ trợ điều hòa lượng đường trong máu, người bệnh nên:

• Thiết lập giờ giấc ngủ đều đặn: Nên đi ngủ và thức dậy cùng một khung giờ mỗi ngày, kể cả cuối tuần.
• Tránh ăn tối quá muộn hoặc ăn quá no: Nên ăn trước giờ ngủ ít nhất 2-3 tiếng và tránh thực phẩm nhiều đường, tinh bột, hoặc chất kích thích như cà phê, trà đậm.
• Tạo không gian ngủ lý tưởng: Phòng ngủ nên yên tĩnh, thoáng mát, hạn chế ánh sáng mạnh. Có thể sử dụng rèm chắn sáng, máy tạo tiếng êm dịu để dễ đi vào giấc ngủ.
• Tránh sử dụng thiết bị điện tử trước khi ngủ: Ánh sáng xanh từ màn hình điện thoại, tivi, máy tính có thể làm gián đoạn quá trình sản sinh melatonin – hormone hỗ trợ giấc ngủ.
• Tập thư giãn trước khi ngủ: Có thể đọc sách, thiền, nghe nhạc nhẹ, hoặc tập hít thở sâu giúp tâm trí thư thái.
• Kiểm tra đường huyết thường xuyên: Theo dõi chỉ số đường huyết trước khi đi ngủ và khi thức dậy để điều chỉnh chế độ ăn, thuốc hoặc giờ giấc ngủ phù hợp.

Khi nào cần đến bác sĩ?

Nếu bạn đã áp dụng các biện pháp cải thiện giấc ngủ nhưng vẫn thường xuyên mất ngủ, ngủ không sâu, hoặc chỉ số đường huyết buổi sáng cao kéo dài, hãy đến gặp bác sĩ chuyên khoa nội tiết hoặc giấc ngủ. Việc kiểm tra toàn diện sẽ giúp tìm ra nguyên nhân chính xác và có giải pháp can thiệp kịp thời. Tuyệt đối không nên tự ý sử dụng thuốc ngủ, đặc biệt là khi đang điều trị bệnh tiểu đường, vì có thể che lấp triệu chứng hạ đường huyết ban đêm.

NGƯỜI LỚN TUỔI VÀ CÁCH KIỂM SOÁT ĐƯỜNG HUYẾT HIỆU QUẢ

Tuổi tác càng cao, cơ thể càng có nhiều thay đổi. Một trong những vấn đề sức khỏe phổ biến ở người lớn tuổi là rối loạn đường huyết, đặc biệt là bệnh tiểu đường loại 2. Nếu không được kiểm soát tốt, đường huyết cao sẽ gây ra nhiều biến chứng nguy hiểm như: tổn thương mắt, thận, tim mạch, thần kinh… Vì vậy, việc hiểu và kiểm soát đường huyết hiệu quả ở người cao tuổi là điều vô cùng quan trọng để duy trì chất lượng cuộc sống.

Vì sao người lớn tuổi dễ bị rối loạn đường huyết?

Khi lớn tuổi, chức năng tuyến tụy suy giảm, khiến cơ thể khó sản xuất insulin (hormone giúp đưa đường vào tế bào). Đồng thời, tế bào cũng trở nên kém nhạy cảm với insulin, dẫn đến tình trạng tăng đường huyết kéo dài.

Ngoài ra, các yếu tố sau cũng góp phần làm tăng nguy cơ tiểu đường ở người cao tuổi:

• Lối sống ít vận động
• Chế độ ăn thiếu cân bằng
• Suy giảm khối cơ, tăng mỡ nội tạng
• Căng thẳng kéo dài hoặc rối loạn giấc ngủ
• Sử dụng thuốc điều trị các bệnh khác (thuốc corticoid, lợi tiểu…)

Hậu quả của việc không kiểm soát tốt đường huyết

Người lớn tuổi khi bị tăng đường huyết mạn tính dễ gặp phải các biến chứng nghiêm trọng như:

• Tổn thương võng mạc, dễ dẫn đến mù lòa
• Tổn thương thần kinh, gây tê bì chân tay, mất cảm giác
• Bệnh tim mạch, tăng nguy cơ đột quỵ, nhồi máu cơ tim
• Tổn thương thận, có thể dẫn đến suy thận
• Loét chân, nhiễm trùng, lâu lành do tuần hoàn kém

Đặc biệt, người cao tuổi có sức đề kháng yếu, khi đường huyết quá thấp hoặc quá cao đều dễ bị ngất xỉu, hôn mê, đe dọa đến tính mạng.

Nguyên tắc kiểm soát đường huyết hiệu quả cho người lớn tuổi

1. Ăn uống hợp lý và điều độ

• Không bỏ bữa và chia nhỏ thành 4–6 bữa trong ngày để ổn định đường huyết.
• Hạn chế tinh bột xấu (cơm trắng, bánh mì trắng), thay bằng tinh bột hấp thu chậm như gạo lứt, khoai lang, yến mạch.
• Tăng cường rau xanh, trái cây ít đường (ổi, bưởi, táo xanh), đồng thời tránh trái cây ngọt như mít, sầu riêng, xoài chín.
• Bổ sung đạm vừa đủ (cá, trứng, đậu phụ, thịt nạc), tránh ăn mặn và nhiều dầu mỡ.
• Hạn chế đồ ngọt, nước có gas, rượu bia và thức ăn chế biến sẵn.

2. Luyện tập thể dục nhẹ nhàng mỗi ngày

• Người lớn tuổi nên vận động đều đặn ít nhất 30 phút/ngày, 5 ngày/tuần.
• Các bài tập phù hợp: đi bộ, đạp xe nhẹ, thái cực quyền, yoga, bơi lội nhẹ.
• Lưu ý: Tập sau bữa ăn khoảng 1 giờ, tránh vận động lúc đói để không bị tụt đường huyết.

3. Theo dõi đường huyết định kỳ

• Đo đường huyết tại nhà bằng máy đo cá nhân ít nhất 2–3 lần/tuần, đặc biệt khi thay đổi thuốc, chế độ ăn hoặc có triệu chứng bất thường.
• Xét nghiệm HbA1c mỗi 3 tháng để đánh giá mức đường huyết trung bình trong 3 tháng qua.
• Ghi chép lại các chỉ số để tiện theo dõi và điều chỉnh kế hoạch chăm sóc.

4. Uống thuốc đúng hướng dẫn

• Tuân thủ đúng liều lượng, thời gian dùng thuốc do bác sĩ chỉ định.
• Không tự ý tăng/giảm liều hoặc bỏ thuốc khi thấy khỏe hơn.
• Nếu có nhiều loại thuốc điều trị cùng lúc, nên có lịch uống rõ ràng và nhờ người thân hỗ trợ ghi nhớ.

5. Quản lý stress và ngủ đủ giấc

• Căng thẳng tâm lý kéo dài có thể làm tăng đường huyết.
• Người cao tuổi nên tham gia các hoạt động cộng đồng, thư giãn nhẹ nhàng, thiền hoặc nghe nhạc.
• Giấc ngủ đóng vai trò quan trọng: ngủ đủ 6–8 tiếng/đêm, tránh thức khuya hoặc ngủ quá nhiều ban ngày.

Khi nào cần đưa người bệnh đến bệnh viện?

Người lớn tuổi bị tiểu đường cần được đưa đến cơ sở y tế khi có các dấu hiệu:

• Đường huyết tăng cao không kiểm soát: > 300 mg/dL
• Dấu hiệu hạ đường huyết: vã mồ hôi, run rẩy, mệt lả, lú lẫn
• Có vết thương lâu lành, nhiễm trùng, loét chân
• Sụt cân nhanh, đau ngực, khó thở

Việc phát hiện và điều trị kịp thời có thể giúp tránh được biến chứng nghiêm trọng và cải thiện đáng kể chất lượng sống cho người lớn tuổi.

LÀM THẾ NÀO ĐỂ KHÔNG BỊ “HẠ ĐƯỜNG HUYẾT” ĐỘT NGỘT?

Hạ đường huyết đột ngột là một tình trạng sức khỏe nguy hiểm có thể xảy ra bất ngờ, đặc biệt ở những người đang điều trị tiểu đường hoặc ăn uống, sinh hoạt không hợp lý. Cảm giác mệt lả, vã mồ hôi, run rẩy, tim đập nhanh… là những dấu hiệu báo động mà bạn tuyệt đối không nên bỏ qua.

Trong bài viết này, chúng ta sẽ cùng tìm hiểu nguyên nhân, dấu hiệu và cách phòng tránh hiệu quả hiện tượng hạ đường huyết đột ngột.

Hạ đường huyết là gì?

Hạ đường huyết (tiếng Anh: hypoglycemia) là tình trạng mức đường (glucose) trong máu giảm thấp hơn bình thường, thường là dưới 70 mg/dL. Glucose là nguồn năng lượng chính của cơ thể, đặc biệt là não bộ. Khi lượng đường trong máu xuống quá thấp, cơ thể sẽ không đủ năng lượng để hoạt động, dễ dẫn đến tình trạng choáng váng, thậm chí bất tỉnh hoặc hôn mê nếu không xử lý kịp thời.

Dấu hiệu nhận biết hạ đường huyết

Các triệu chứng có thể xuất hiện đột ngột và tiến triển nhanh chóng, bao gồm:

• Run rẩy tay chân, hồi hộp
• Vã mồ hôi lạnh dù không hoạt động
• Mệt lả, chóng mặt, choáng váng
• Nhịp tim nhanh, thở dốc
• Cảm giác đói cồn cào
• Cáu gắt, bối rối, mất tập trung
• Trong trường hợp nặng: mất ý thức, co giật, hôn mê

Nếu bạn hoặc người thân gặp phải những dấu hiệu này, cần xử lý ngay lập tức để tránh biến chứng nguy hiểm.

Nguyên nhân gây hạ đường huyết

Hạ đường huyết không chỉ xảy ra ở người bị tiểu đường. Một số nguyên nhân phổ biến bao gồm:

Đối với người tiểu đường:

• Dùng thuốc hạ đường huyết quá liều hoặc không đúng thời điểm
• Tiêm insulin nhưng quên ăn hoặc ăn quá ít
• Tăng cường vận động đột ngột mà không bổ sung đủ năng lượng
• Uống rượu khi đang dùng thuốc trị tiểu đường

Đối với người không mắc tiểu đường:

• Nhịn ăn lâu, bỏ bữa hoặc ăn uống thiếu chất
• Tập thể dục cường độ cao mà không bổ sung năng lượng
• Rối loạn nội tiết (như bệnh Addison)
• Một số khối u tụy làm tiết quá nhiều insulin (hiếm gặp)

Làm thế nào để phòng tránh hạ đường huyết đột ngột?

1. Ăn uống đều đặn, đúng giờ

• Không bỏ bữa, đặc biệt là bữa sáng.
• Nên ăn 3 bữa chính và 2 bữa phụ mỗi ngày, chia nhỏ khẩu phần để duy trì năng lượng ổn định.
• Ưu tiên thực phẩm giàu chất xơ, protein và ít đường đơn như: gạo lứt, yến mạch, trứng, đậu phụ, rau củ, hạt.
• Tránh dùng nhiều đồ ngọt vì chúng gây tăng đường huyết nhanh nhưng sau đó lại giảm đột ngột.

2. Luôn chuẩn bị đồ ăn nhẹ bên người

Người từng bị hạ đường huyết nên mang theo kẹo, bánh quy, nước trái cây, hoặc viên glucose để sử dụng kịp thời khi thấy dấu hiệu bất thường.

3. Theo dõi đường huyết thường xuyên

• Nếu đang dùng thuốc hạ đường huyết, nên đo đường huyết trước và sau ăn, sau khi tập luyện, hoặc khi có triệu chứng nghi ngờ.
• Việc ghi lại các chỉ số sẽ giúp điều chỉnh liều thuốc và chế độ ăn phù hợp hơn.

4. Điều chỉnh thuốc theo hướng dẫn bác sĩ

• Không tự ý tăng liều thuốc hay tiêm insulin khi chưa có chỉ định.
• Nếu có hoạt động thể chất nhiều hơn bình thường, hãy hỏi bác sĩ cách điều chỉnh liều thuốc hoặc bữa ăn để tránh hạ đường huyết.

5. Tránh uống rượu bia khi đói bụng

Uống rượu trong khi đói có thể làm gan giảm khả năng sản sinh glucose → nguy cơ hạ đường huyết cao hơn, đặc biệt khi kết hợp với thuốc điều trị tiểu đường.

6. Tập thể dục đúng cách

• Ăn nhẹ trước khi tập nếu bạn vận động với cường độ cao hoặc kéo dài.
• Luôn mang theo nước và đồ ăn nhanh phòng trường hợp tụt đường huyết.

Xử lý nhanh khi bị hạ đường huyết

Nếu bạn hoặc ai đó có dấu hiệu hạ đường huyết, hãy:

1. Cho người bệnh ăn hoặc uống ngay đồ ngọt dễ hấp thu như: 1 cốc nước cam, 3–4 viên kẹo glucose, 1 thìa mật ong.
2. Ngồi nghỉ, thở sâu và kiểm tra lại sau 15 phút. Nếu vẫn còn triệu chứng, lặp lại bước trên.
3. Nếu người bệnh bất tỉnh hoặc không thể nuốt, gọi cấp cứu ngay lập tức (115) và không cố cho họ ăn/uống gì.