NHẬN BIẾT SỚM CÁC DẤU HIỆU TÂM THẦN PHÂN LIỆT

Các dấu hiệu tâm thần phân liệt sẽ khởi phát khác nhau ở từng đối tượng và từng độ tuổi. Bài viết dưới đây cung cấp cách nhận biết và điều trị sớm giúp ngăn ngừa sự tiến triển của bệnh. 

Các dấu hiệu ban đầu của bệnh tâm thần phân liệt khác nhau theo độ tuổi

Thiếu vệ sinh cá nhân, tư thế không đúng và đột ngột nhạy cảm với ánh sáng và âm thanh là một số điểm nhận biết dấu hiệu tâm thần phân liệt.

Các dấu hiệu ban đầu của bệnh tâm thần phân liệt rất khác nhau ở mỗi người. Một số người không có dấu hiệu nào trước khi khởi phát, trong khi những người khác lại biểu hiện những thay đổi khó nhận thấy vài năm trước khi các triệu chứng loạn thần xuất hiện.

Các dấu hiệu ban đầu cũng có thể khác nhau tùy theo độ tuổi khởi phát. Một người mắc bệnh tâm thần phân liệt ở tuổi trưởng thành sớm có thể sẽ có trải nghiệm khác nhiều so với người mắc chứng rối loạn này khi còn nhỏ.

Dưới đây là một số dấu hiệu cần chú ý ở từng nhóm tuổi.

Giai đoạn tiền triệu của bệnh tâm thần phân liệt

Nghiên cứu gợi ý rằng khoảng 75% số người mắc bệnh tâm thần phân liệt trải qua giai đoạn báo trước (những thay đổi tinh tế trong tâm trạng, suy nghĩ hoặc hành vi) vài tuần, vài tháng hoặc thậm chí nhiều năm trước khi bắt đầu bệnh tâm thần phân liệt.

Tiền triệu không nhất thiết phải là một tập hợp các triệu chứng riêng biệt mà là sự tiến triển của các triệu chứng xảy ra trong một khoảng thời gian. Một người mắc bệnh tâm thần phân liệt ở mọi lứa tuổi đều có thể trải qua giai đoạn báo trước.

Tiền triệu bệnh tâm thần phân liệt có thể bao gồm những thay đổi về:

• sự nhận thức
• sự chú ý
• lời nói
• sự chuyển động

Phát hiện sớm dấu hiệu tâm thần phân liệt ở trẻ em

Bệnh tâm thần phân liệt khởi phát ở trẻ em (COS – Childhood-onset schizophrenia) là một tình trạng hiếm gặp và chưa được hiểu rõ. Nghiên cứu cho thấy COS xảy ra ở khoảng 0,4% trẻ em và thanh thiếu niên từ 5-18 tuổi, và đặc biệt hiếm ở trẻ em dưới 6 tuổi.

So với những người mắc bệnh tâm thần phân liệt khởi phát ở người lớn, trẻ em và thanh thiếu niên mắc bệnh tâm thần phân liệt có xu hướng có những thay đổi não bộ tiến triển hơn và các yếu tố nguy cơ di truyền mạnh hơn.

Một nghiên cứu cũ hơn từ năm 2014 cho thấy rằng 67% những người mắc bệnh tâm thần phân liệt khởi phát ở thời thơ ấu gặp một số rối loạn xã hội, vận động hoặc ngôn ngữ, cũng như khuyết tật học tập và rối loạn tâm trạng hoặc lo âu.

Nghiên cứu tương tự cũng lưu ý rằng 27% trẻ em mắc COS đáp ứng các tiêu chí về rối loạn phổ tự kỷ trước khi có triệu chứng loạn thần đầu tiên. Điều đáng chú ý là mối liên hệ này không được tìm thấy ở những đứa trẻ cuối cùng mắc bệnh tâm thần phân liệt khởi phát ở người lớn.

Trẻ em mắc COS có nhiều triệu chứng giống như người lớn mắc bệnh này. Nhưng trẻ em có nhiều khả năng nghe thấy giọng nói hơn và ít có khả năng mắc ảo tưởng hoặc các vấn đề về suy nghĩ chính thức cho đến khi chúng ở tuổi thiếu niên hoặc người lớn.

Tâm thần phân liệt từ thời thơ ấy gây rối loạn xã hội, vận động, lo âu,…

Dấu hiệu sớm tâm thần phân liệt ở thanh thiếu niên

Khi một người phát triển bệnh tâm thần phân liệt trước 18 tuổi, nó được gọi là bệnh tâm thần phân liệt khởi phát sớm (EOS – early-onset schizophrenia).

Các triệu chứng có thể bắt đầu đột ngột hoặc xảy ra từ từ theo thời gian và bao gồm:

• nỗi sợ hãi cực độ, dai dẳng đối với một số tình huống hoặc đồ vật nhất định
• tư thế xấu
• đi bộ chậm
• cực kỳ nhạy cảm với ánh sáng và âm thanh
• ảo giác thính giác (đặc biệt là thì thầm, thì thầm tập thể hoặc âm thanh lớn)
• cách ly người khác và môi trường xung quanh
• sự nhút nhát đột ngột
• ảo giác thị giác, như ánh sáng xoáy hoặc nhấp nháy hoặc các mảng tối
• khó phân biệt giấc mơ với thực tế
• hoang tưởng
• tâm trạng cực độ
• thiếu biểu lộ cảm xúc khi nói chuyện
• mức độ lo lắng cao
• gặp khó khăn trong việc kết bạn và giữ bạn bè
• hành vi bất thường hoặc cảm giác kỳ lạ
• kích động hoặc lú lẫn đột ngột

Thanh thiếu niên mắc chứng EOS thường không biết rằng các triệu chứng của họ là nguyên nhân đáng lo ngại. Thông thường, gia đình và bạn bè sẽ nhận ra rằng có điều gì đó khác biệt.

Nhận biết dấu hiệu tâm thần phân liệt ở thanh niên

Hầu hết những người mắc bệnh tâm thần phân liệt sẽ mắc bệnh này khi còn trẻ ở độ tuổi thanh thiếu niên đến đầu tuổi 30. Các triệu chứng nói chung giống như những triệu chứng gặp ở thanh thiếu niên.

Một số triệu chứng tiềm ẩn sớm bao gồm:

• thiếu vệ sinh cá nhân
• suy nghĩ lộn xộn hoặc lời nói lộn xộn
• cách ly xã hội
• hành vi hoặc phản ứng xã hội không phù hợp với xã hội
• nét mặt trống rỗng (tác động phẳng)
• rút lui khỏi xã hội hoặc tự cô lập
• đột ngột cực kỳ nhạy cảm với ánh sáng và tiếng ồn

Dấu hiệu tâm thần phân liệt ở thanh niên tương tự như ở thanh thiếu niên

Dấu hiệu tâm thần phân liệt ở người lớn tuổi

Khi các triệu chứng rối loạn tâm thần bắt đầu sau 45 tuổi, nó được gọi là tâm thần phân liệt khởi phát muộn. Bệnh tâm thần phân liệt khởi phát muộn chiếm 15-20% trong tất cả các trường hợp tâm thần phân liệt.

Nghiên cứu cho thấy bệnh tâm thần phân liệt khởi phát muộn phổ biến hơn ở phụ nữ và bao gồm:

• ảo tưởng, hoang tưởng nghiêm trọng hơn
• ảo giác thị giác, xúc giác và khứu giác (khứu giác) nghiêm trọng hơn
• tình trạng vô tổ chức và các triệu chứng tiêu cực ít nghiêm trọng hơn

Nếu chứng rối loạn tâm thần giống tâm thần phân liệt bắt đầu sau 65 tuổi, thì nó thường liên quan đến một tình trạng khác, như chứng mất trí nhớ hoặc rối loạn thoái hóa thần kinh khác.

Khi nào các dấu hiệu tâm thần phân liệt có khả năng xuất hiện nhất?

Trong khi bệnh tâm thần phân liệt có thể xảy ra ở mọi lứa tuổi, độ tuổi khởi phát trung bình là ở cuối tuổi thiếu niên đến đầu tuổi 20 đối với nam và cuối tuổi 20 đến đầu 30 đối với nữ.

Mặc dù có thể nhưng hiếm khi bệnh tâm thần phân liệt bắt đầu ở người dưới 12 tuổi hoặc trên 40 tuổi.

Thuốc và các phương pháp điều trị tâm thần phân liệt

Mặc dù căn bệnh này không thể chữa khỏi, nhưng thuốc chống loạn thần, liệu pháp tâm lý có thể giúp kiểm soát các dấu hiệu tâm thần phân liệt.

Thuốc chống loạn thần giúp giảm và kiểm soát các triệu chứng của bệnh.

Thuốc điều trị tâm thần phân liệt

Phương pháp điều trị tiêu chuẩn cho bệnh tâm thần phân liệt bao gồm thuốc chống loạn thần để giảm thiểu triệu chứng hoang tưởng và ảo giác.

Có 2 loại thuốc chống loạn thần chính: Thế hệ đầu tiên (hoặc điển hình) và thế hệ thứ hai (còn được gọi là không điển hình).

• Thuốc chống loạn thần điển hình ngăn chặn cách bộ não sử dụng dopamine, một chất hóa học mà bộ não sử dụng để giao tiếp giữa các tế bào. Mặt khác, thuốc chống loạn thần không điển hình ngăn chặn việc sử dụng dopamine và serotonin.
• Một số ví dụ phổ biến về thuốc chống loạn thần điển hình bao gồm: clorpromazin, levomepromazin, haloperidol, perphenazin, thioridazin, trifluoperazin
• Một số ví dụ phổ biến về thuốc chống loạn thần không điển hình bao gồm: amisulprid, clozapin, risperidon, olanzapin, quetiapin, aripiprazol

Các phương pháp điều trị khác

Ngoài thuốc, liệu pháp tâm lý là phương pháp điều trị bổ sung cho bệnh tâm thần phân liệt. Liệu pháp tâm lý có thể bao gồm liệu pháp hành vi nhận thức, liệu pháp tâm lý hỗ trợ và liệu pháp nâng cao nhận thức.

Bài viết được cung cấp bởi Davipharm