SỐC PHẢN VỆ VÌ THỨC ĂN: NHẬN BIẾT SỚM ĐỂ CỨU KỊP THỜI

Trong cuộc sống hiện đại, khi thực phẩm ngày càng phong phú và đa dạng, thì nguy cơ dị ứng thực phẩm cũng ngày một gia tăng.

Một số người chỉ bị nổi mẩn đỏ hay ngứa nhẹ sau khi ăn món gì đó lạ, nhưng cũng có người lại rơi vào tình trạng vô cùng nguy hiểm, gọi là sốc phản vệ.

Đây là một tình trạng dị ứng cấp tính, có thể đe dọa tính mạng nếu không được xử lý kịp thời. Việc hiểu rõ và nhận biết sớm các dấu hiệu của sốc phản vệ do thực phẩm sẽ giúp bạn và người thân thoát khỏi những tai biến đáng tiếc.

Sốc phản vệ là gì?

Sốc phản vệ là một phản ứng quá mức và tức thời của hệ miễn dịch khi cơ thể tiếp xúc với một chất gây dị ứng mạnh, thường là một loại protein trong thực phẩm. Thay vì “nhận diện” protein đó là vô hại, hệ miễn dịch lại xem đó là “kẻ xâm lược” và phản ứng dữ dội, giải phóng hàng loạt chất trung gian như histamin vào máu. Chính điều này gây ra tụt huyết áp đột ngột, khó thở, sưng phù, co thắt đường thở – tất cả đều có thể dẫn đến suy tim, ngừng hô hấp và tử vong nhanh chóng nếu không được xử trí.

Thức ăn là một trong những nguyên nhân phổ biến nhất gây sốc phản vệ, bên cạnh thuốc, nọc côn trùng và một số tác nhân khác. Chỉ cần ăn hoặc tiếp xúc một lượng rất nhỏ thực phẩm gây dị ứng, người bệnh cũng có thể bị phản ứng nghiêm trọng.

Các dấu hiệu cảnh báo sốc phản vệ do thực phẩm

Các triệu chứng của sốc phản vệ thường xuất hiện rất nhanh, chỉ sau vài phút đến vài chục phút sau khi ăn hoặc tiếp xúc với thức ăn gây dị ứng. Một số người có thể có biểu hiện nhẹ ban đầu nhưng diễn tiến xấu đi rất nhanh. Những dấu hiệu phổ biến gồm:

• Khó thở, thở khò khè, cảm giác nghẹt thở, tức ngực
• Sưng phù ở môi, lưỡi, cổ họng gây cản trở đường thở
• Phát ban, nổi mề đay, ngứa rát khắp cơ thể
• Đau bụng, buồn nôn, tiêu chảy
• Choáng váng, hoa mắt, tụt huyết áp
• Nhịp tim nhanh, đánh trống ngực
• Mất ý thức, thậm chí ngừng tim nếu không được cấp cứu

Xử trí đúng khi gặp sốc phản vệ: Khi phát hiện người bị sốc phản vệ sau khi ăn:

1. Gọi cấp cứu ngay (115) – đừng chờ đợi.
2. Tiêm Epinephrine – đây là loại thuốc tiêm khẩn cấp giúp nhanh chóng làm giãn đường thở, tăng huyết áp, chống sốc. Tiêm vào mặt ngoài đùi, có thể xuyên qua quần.
3. Cho người bệnh nằm ngửa, nâng cao chân để tăng tuần hoàn máu. Nếu bị khó thở hoặc có nôn, có thể cho nằm nghiêng.
4. Không cho người bệnh ăn hay uống bất cứ thứ gì – để tránh nghẹn, nhất là nếu họ đang nôn hoặc lơ mơ.
5. Theo dõi hô hấp và tim mạch – nếu người bệnh ngừng thở hoặc ngừng tim, thực hiện hồi sức tim phổi (CPR) nếu biết cách.
6. Ngay cả khi đã tiêm thuốc và bệnh nhân hồi phục, vẫn cần đưa đến bệnh viện để theo dõi tối thiểu 4–6 tiếng, vì sốc phản vệ có thể tái phát.

Làm thế nào để phòng ngừa?

Phòng ngừa luôn là bước quan trọng nhất, đặc biệt với những người có cơ địa dị ứng. Dưới đây là một số cách đơn giản nhưng rất hiệu quả:

• Biết rõ mình dị ứng với gì: Nếu nghi ngờ, nên làm xét nghiệm dị ứng để xác định chính xác tác nhân.
• Luôn đọc kỹ thành phần thực phẩm: Kể cả khi đó là món quen thuộc, hãy kiểm tra kỹ nhãn dán hoặc hỏi rõ người nấu.
• Cảnh giác với đồ ăn chế biến sẵn, đồ ăn nhà hàng: Nhiều món ăn có thể chứa các chất gây dị ứng “ẩn” như trứng trong sốt mayonnaise, đậu phộng trong nước sốt, sữa trong bánh…
• Mang theo thuốc dị ứng hoặc Epipen nếu từng bị sốc phản vệ.
• Thông báo rõ ràng với người phục vụ hoặc bạn bè, giáo viên (với trẻ nhỏ) về tình trạng dị ứng của bạn hoặc con em bạn.

Đặc biệt lưu ý với trẻ em

Trẻ nhỏ là đối tượng dễ bị sốc phản vệ nhưng lại khó diễn đạt triệu chứng. Vì vậy, phụ huynh cần đặc biệt chú ý nếu trẻ có dấu hiệu bất thường sau khi ăn: đỏ mặt, ngứa, mệt, thở khó, hoặc đột ngột buồn ngủ bất thường. Hãy dạy trẻ cách nhận biết thức ăn lạ, không chia sẻ đồ ăn ở trường, và luôn chuẩn bị thuốc phòng ngừa nếu cần.